Anemi (Kansızlık) Nedir?

Kanda bulunan hemoglobin proteinin  seviyenin  düşmesi veya alyuvarların sayısının azalmasına anemi (kansızlık) adı verilir. Dünya Sağlık örgütü (WHO) hemoglobin seviyesini litre kan başına erkeklerde 130 gram, kadınlarda 120 gram, yeni doğanlarda ise 140 gramın altında ise anemi olarak tanımlamaktadır.

Hemoglobin Nedir?

Kana rengini veren ve oksijenin hücrelere taşınmasını sağlayan proteine hemoglobin denir. Hemoglobin, kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvar) tarafından taşınır.

Kansızlığın Nedenleri Nedir?

Genetik faktörlere veya beslenme eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Anemi Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorunuz tarafından öncelikle öykünüz dinlenilip orak hücre veya Akdeniz anemisi olup olmadığı araştırılmalıdır. Fizik muayenede kalp atış hızı dinlenir, soluk alıp verme fonksiyonları kontrol edilir, dalak ve karaciğerde şişme olup olmadığı kontrol edilir.

Kansızlığın tedavisine başlamadan önce, kan testi, mide ve bağırsak tetkiklerine başvurulabilir.

Anemi  Türleri

Orak Hücreli Anemi;

hem anne, hem de babadan geçen kalıtsal bir kan bozukluğudur. Kırmızı kan hücrelerinin orak şeklini alarak ve esnekliğini kaybetmesidir. Böylece kan hücreleri kılcal damarların içinde saplanır geçiş yapamaz. Bu durumda hayati tehlikeye yol açabilir. Yorgunluk, enfeksiyonlara duyarlılık, çocuklarda büyüme ve gelişmede gecikme, özellikle eklemlerde, karın bölgesinde ve uzuvlarda şiddetli ağrı atakları görülebilir

Talasemi (Akdeniz Anemisi)

Aplastik Anemi;

kemik iliği yetmezliğine bağlı gelişir. Kemik iliğinde kan hücrelerinin üretilemediği durumlara da denilmektedir.  Hem beyaz, hem de kırmızı kan hücrelerinin azalması veya tamamen yok olmasıyla, hastanın hayatını riske atabilen ciddi hastalıklardan biridir. 

Hemolitik Anemi;

kan hücrelerin tahrip edilmesi, yeni üretilen kan hücrelerinden daha hızlı gelişmektedir. Bu da hemoliz denen kan hücresi yıkımına neden olur. Kalıtsal etki olabileceği gibi sonradan da gelişebilir. Sarılık (cilt ve gözlerde sararma), kahverengi veya kırmızı renkli idrar, bacaklarda yaralar, bebeklik döneminde gelişimsel gerilik, safra taşı oluşumuna bağlı belirtiler görülebilir.

Persiyoniz Anemi;

midede üretilen intrinsik faktör denen protein yokluğu sonucu B12 vitamini eksikliğine oluşur  ve böylece B12 eksikliğinden kaynaklanan pernisiyöz anemisi meydana gelir.

Megolablastik Anemi;

B12 vitamini noksanlığı, askorbik asit noksanlığı, bakır

noksanlığı, folik asit noksanlığı ile meydana gelir.

Kronik Kurşun Zehirlenmesine Bağlı Anemi;

Diş etlerinde mavi-siyah çizgi, karın ağrısı, kabızlık, kusma gibi belirtiler görülebilir.

Demir Eksikliği Anemisi;

demir hemoglobin proteinin en önemli bileşenlerindendir. Demir eksikliği hemoglobin üretiminin azalmasına neden olur. Demir bakımından fakir beslenmek veya mide-bağırsak sorunlarından dolayı demire bağlı anemi yaşanabilir. Kağıt, buz veya toprak gibi garip maddeleri yeme isteği, kaşık tırnak olarak adlandırılan tırnakların yukarı doğru eğriliği, ağız köşelerinde çatlaklar görülür.

Kansızlık Belirtileri Nelerdir?

Halsizlik,yüzde, gözde veya tırnak yataklarında solgunluk,baş dönmesi,çarpıntı, unutkanlık, saç dökülmesi, kulak çınlaması, erken yorulma, üşüme, nefes darlığı, dudakta çatlaklar, göz kararması, huzursuz bacak sendromu, konsantrasyon bozukluğu şeklinde belirtiler görülebilir

Kansızlığa Ne İyi Gelir?

Anemi bağışıklık sistemini zayıflatma eğilimindedir ve bu nedenle kişi enfeksiyonlara ve inflamatuar hastalıklara daha yatkın olabilir. Yeterli C vitamini dozu bağışıklık sistemini güçlendirir ve aynı zamanda demirin emiliminde yardımcı olur. C vitamini ihtiyacını karşılamak için portakal yemek ya da her gün bir bardak limon suyu içmek iyi olur.
Ispanak, kereviz, hardal yeşili ve brokoli gibi yeşil sebzelerde bulunan yüksek miktarda klorofil iyi bir demir kaynağıdır. Ispanakları çiğ olarak tüketmekten ziyade pişirilmesi daha doğrudur. Çünkü çiğ ıspanağın içeriğindeki oksalik asit vücutta demir emilimini engelleyebilir. Taze pancar veya nar suyu, harika kan yapıcı ve kan temizleyi olarak işlev görür. Pancar folik asit bakımından da zengindir. Susam tohumu, özellikle de siyah susam tohumu demir alımını arttırmanın iyi bir yoludur.

Kansızlık tedavisi nasıl yapılır? 

Anemi eğer tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Aneminin yol açtığı durumlardan biri de hipoksidir. Hipoksi durumunda dokulara yeterli oksijen iletilemez. Bu da vücuttaki tüm organları zorlayan bir durumdur. Aneminin yol açtığı oksijen azlığı sadece iç organları ve kasları zorlamaz. Aynı zamanda ağrılar, duygu durum bozuklukları, unutkanlık, el ve ayaklarda uyuşmalar gibi sorunlara da yol açar.

Tedavi aneminin tipine ve nedenine bağlı olarak planlanır.  Hepsinde kırmızı kan hücresi sayısının artırılması hedeflenir. Böylece kanın taşıdığı oksijen miktarı arttırılır. Bazı şeylerin demir emilimini bozduğu gösterilmiştir. Aynı anda kalsiyum ve demir takviyesi almamalısınız. Ek olarak; Kahve, çay ve bazı baharatlar gibi tanen içeren ürünler,süt,yumurta beyazı, lif (Yine de tüm lifleri ortadan kaldırmak istemeyeceksiniz, çünkü demir takviyeleri almak kabızlığa neden olabilir.),soya proteini tüketimi azaltılmalıdır.

Genel olarak, demir açısından zengin ve B12, B9 ve C vitaminlerini sağlayan yiyecekler yemelisiniz. Mercimek, ıspanak ve fıstık gibi bitki kaynaklarından demir alabilirsiniz. Yağsız sığır eti ve hindi gibi protein kaynaklarından demir alabilirsiniz. Kepekli tahıllar ve koyu yapraklı sebzeler iyi B vitamini kaynaklarıdır. Hatta bazı yiyecekler demirle takviye edilmiştir.

Turunçgiller, meyveler ve biber, domates gibi C vitamini içeren diğer yiyecekler demir tüketimini artırır. Aneminiz olduğunda diyetisyenden tavsiye almak iyi bir fikirdir. Ayrıca greyfurt tüketmenin kullandığınız ilaçlarınızın hiçbirine müdahale etmediğinden emin olun.

Demir eksikliği anemisi: Tedavi demir takviyeleri ve demir yönünden zengin besinler tüketerek olur. Demir eksikliği kan kaybından kaynaklanıyorsa kanama bulunmalı ve durmalıdır.

B12 eksikliğine bağlı anemi: Tedavi diyet takviyeleri ve B12 vitamin takviyesi kullanımı içerir.

Talasemi: Tedavi folik asit takviyesi, dalağın çıkarılması ve bazen kan nakli ve kemik iliği naklini içerir.

Kronik hastalık anemisi: Bu anemi tipi, kronik altta yatan ciddi bir durumla ilişkili olabilir. Spesifik bir tedavisi yoktur ve odak, altta yatan durumdur.

Aplastik anemi: Hastaya kan nakli veya kemik iliği nakli yapılır.

Orak hücreli anemi: Tedavide, oksijen desteği, ağrı kesici ilaçlar ve damar içi sıvı takviyesi yapılır. Bazen antibiyotik tedavisi, folik asit takviyeleri ve kan nakli gerekli olabilir.

Hemolitik anemiler: Hastalar kırmızı kan hücresi yıkımını daha kötü hale getirecek ilaçlardan uzak durmalıdır. Hastaya kırmızı kan hücrelerine saldıran, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar verilir ve enfeksiyonlar tedavi edilir.

İlaç Kullanımı Kansızlığa (Anemiye) Neden Olur mu?

Bazı ilaçlar B12 vitamini ile etkileşime girebilir.B12 eksikliği sık rastlanan anemi yani kansızlık nedeni dir. Bunlar arasında  metformin(şeker ilaçları), proton pompası inhibitörleri (mide koruyucular) ve sıklıkla peptik ülser hastalığı için kullanılan h2 reseptör agonistleri bulunur. Bu ilaçlar B12 vitamini emilimini engelleyebilir. Antibiyotik kloramfenikol veya kloromisetin B12 takviyesi alan bireylerde kırmızı kan hücresi üretimini etkileyebilir.  

Anemi Tedavisi İçin Kullanımı Önerilen Vitamin Destekleri Nelerdir?

Demir, C vitamini, Bakır, lif içerik,B12 vitamini, Folik asit içeren takviyelerin kullanımı anemi çeşidine bağlı olarak kullanılabilir.